Lieke Marsman (Zaltbommel, 1990) was dichter des vaderlands van 2021 -2023. ‘Vasthoudendheid’, staat op de eerste pagina van haar debuutbundel Wat ik mezelf graag voorhoud uit 1910 en is opgenomen in de door Erik Jan Hermens samengestelde bundel Ik ben een bijl met nieuwe dichters uit de jaren nul. In 2022 was ze zomergast op de tv.
Vasthoudendheid
Er bestaan vele redenen waardoor je niet stil
kunt blijven liggen, ‘s nachts. Als je steeds
moet hoesten, bijvoorbeeld, zal je lichaam
op en neer schokken als je op een rijkoets ligt en
als je erg ziek bent op een lijkwagen. Of het is zo
dat je niet weet waar je moet kijken, omdat alles
voor je ogen zo rood is. Je ogen zijn zo rood, omdat
iemand heeft gezegd dat je ogen zo blauw zijn en
dat heeft je geraakt. Het fijne van geraakt worden
is dat het niet lang hoeft te duren om lang
te blijven duren en het vreemde aan geraakt zijn
is dat het nagalmt en nastampt en toch ben je
er stil van. Het mooie aan het woord stil is dat het
iets zegt over geluid en beweging en het bijzondere
aan geluid is dat het bestaat uit beweging. Het fijne
aan beweging is dat het heel ingetogen is, je kunt
heel zacht je huid laten voelen dat iemand anders
je huid voelt. Tegelijkertijd is het fijne aan beweging
juist dat het zo uitbundig is, je kunt heel hardnekkig
een dansend monster in je voeten hebben zitten, dat
je hakken de hele avond de grond in willen stampen.
Maar het vreemde aan een hele avond is dat je soms
niet weet welke vorm van beweging je het liefst
lang laat duren. Gelukkig is het goede van iets lang
laten duren dat alles op den duur weer terug stil valt.
En wat ik vannacht, in al mijn woelen, het allermooiste
aan het woord stil vind, is dat je er in het Engels
een l aan kunt plakken, waardoor we elkaar
kunnen vragen, waarom we nog steeds
niet gaan slapen.
Lekker onrustig wakker liggen in je bed is niet zo erg. Je kunt zelfs denken dat je ligt te schudden alsof je met rij- of lijkkoets over een hobbelige weg rijdt. Zeker bij bewustzijn, maar toch gemakkelijk afdwalend. De ene gedachte als een kettingreactie volgend op de voorafgaande, vasthoudend, als een serie schakels die uiteindelijk samen een redenering kunnen vormen.
De dagrest kan een gelukzalig gevoel zijn over iemand die je ontmoet hebt, die je een compliment maakt en die je in een kort moment geraakt heeft. Dat gevoel dat je in alle stilte vast wil houden.
De schakeltjes vormen een positieve reeks mijmeringen:
Het fijne aan
Het vreemde aan
Het mooie aan
Het goede van
Het allermooiste aan
En ik vind het een grappig gedicht, bijvoorbeeld dat je rode ogen krijgt en een beetje moet huilen, omdat iemand zegt dat je van die mooie blauwe ogen hebt.
En wanneer het zegt dat stilte en geluid ook beweging is, ingetogen en tegelijkertijd uitbundig, teder strelend en dan plotseling hardcore dans. Ik zie het al slammen, stampen en hakken tijdens een hardrock-, punk- of metalconcert.
Het gaat ook over onzekerheid, als tegenpool van vasthoudendheid. Iets is fijn, mooi of goed de ene kant op, maar juist zo destemeer de andere kant op. Die mogelijkheid om meerdere kanten op te redeneren.
Op die manier wordt het wakker liggen een roes van geluk die eeuwig mag duren, zoals je de beweging lang kan laten duren, terwijl die toch wel weer stilvalt. Elke kant op is goed; het zou juist niet goed zijn als er maar één goede kant was. Houvast en stabiliteit, waarbij het ene aan het andere vastzit, maar steeds toch een mogelijke ander vervolg heeft.
Vasthoudend zijn is een kwaliteit, maar de valkuil ervan is dat het rigide wordt. De uitdaging is om voldoende los en ontspannen te zijn, terwijl de allergie is om met alle winden mee te waaien. Zo ziet het kernkwadrant aan de hand van Daniël D. Ofman in dit gedicht er denk ik zo’n beetje uit.
Uiteindelijk keert de slapeloze terug naar waarmee het mijmeren begon.
De humor in de tekening van Roland Topor (1938-1997) deed mij denken aan die van Lieke Marsman. Topor was lid van de Groupe Panique die de lijfspreuk voerde “ik raak in paniek dus ik lach me rot”. Daniel D. Ofman schreef serieuze managementboeken over kernkwaliteiten.