Erik Jan Harmens, geboren in 1970, was ooit kampioen bij het poetry slammen. Hier zo’n rap uit de bundel Underperformer uit 2005.
*
mijn handen op het stuur op de twee en de tien
het oude model chrysler de blokkendoos op wielen
de kop op de kap de wissers de claxon luchtalarm
er vliegt iets voorbij een jet
het biedt ons iets aan een tienponder
wij zijn spleetogen zonder naam zonder uitspreekbare naam
zonder naam die iets bij je losmaakt
alle treinreizigers vergeten hun tulpen
de vrouw van de conducteur en haar vuilbak vol cellofaan
haar kleinevliegjesplaag
haar schuinafgesneden bestaan
ik zou wat kunnen kerven rond je navel maar dat is vast al ‘ns gedaan
negatief eigen vermogen
als
je meer schrapt dan je schrijft hou je uiteindelijk minder dan niets over
deel wat je ziet in vlakken op en tracht ieder vak afzonderlijk te duiden
Erik Jan Harmens noemt dit gedicht een gospel. Een lied dus dat goed nieuws brengt en hoop geeft. Gospels komen oorspronkelijk van tot slaafgemaakten op de katoenplantages in het zuiden van de Verenigde Staten. Het zou een optimistisch gedicht moeten zijn, al lijkt dat het op het eerste gezicht niet. Maar je zou er de spiritual We shall overcome doorheen kunnen weven.
De titel is optimistisch. Een outperformer is een begrip uit de beurswereld en slaat op een aandeel dat het beter doet dan was verwacht, dit i.t.t. een underperformer dat het juist slechter doet dan verwacht.
Ik volg het advies op van de laatste regel om wat er staat in vlakken op te delen en elk stukje afzonderlijk te snappen.
In de eerste strofe gaat het over een rit in een oude chrysler. Een oldtimer, prachtige auto die in het gedicht wat badinerend wordt beschreven als een blokkendoos. De handen aan het stuur op de twee en de tien, kwa tijd zou dat nog heel vroeg in de ochtend of vroeg in de middag zijn, de dag ligt nog open. De claxon klinkt als een luchtalarm, maar is feitelijk een grappig ouderwetse toeter. We shall overcome
In de tweede strofe, terwijl er een jet overvliegt, is er een het dat een tienponder aanbiedt. Een tienponder zou een bom kunnen zijn, maar misschien is het wel een lekkere vis, want een tienponder is dat eveneens. We zijn geneigd alles negatief en achterdochtig te duiden, zoals ook in de zinnen over spleetogen, maar dat zijn beledigende scheldwoorden die nergens op slaan en die we niet zouden moeten gebruiken. We shall overcome
Onderweg gaat de volgende strofe over reizen in de trein. Je bloemen vergeten is stom, want je was van plan er iemand blij met te maken. Een vuilbak is het vlaamse woord voor een vuilnisbak. Cellofaan is geen plastic maar gemaakt van biologisch afbreekbare cellulosevezels. Er wordt blijkens de inhoud van de afvalemmer netjes en milieubewust gehandeld. De kleinevliegjesplaag, irritant en vervelend. We are not afraid
Een schuinafgesneden bestaan is als bij de bloemen gericht op langer mooi in volle bloei in de vaas.
De kerven rond de navel ken ik, heb ik ook, waren nodig om de gevolgen van een navelbreukje te verhelpen. We shall overcome
En tenslotte het advies om niet méér te schrappen dan je hebt, want dan hou je niets over. We shall overcome
Alles bij elkaar vind ik dat het gedicht gaat over onze wereld, over onze tijd en over onze neiging zwart te kijken, terwijl we positief zouden kunnen zijn, hoop koesteren en liefhebben. Dat is mijn Kerst- en Nieuwjaarswens voor 2024.
De afbeelding is van de gospelscene uit de Bluesbrothers met James Brown en John Belushi (= Jake), de soulmate van Dan Aykroyd (= Elwood).