Van Willem van Toorn, geboren in Amsterdam in 1935, uit zijn bundel Tegen de tijd (1997):
December
Waar het plan is gemaakt
dat al voorzag hoe dit grijze
liggende halflicht juist op tijd de
wachtende daken zou bereiken
die het nu aanraakt
van de exact in dit jaar
passende stad: de vermoeide,
zo hoerige doch volmaakte
bocht van de gracht, de beroete
gouden hovaardij van gevels. Wat daar-
van doordringt nog in het traag
kantelende hoofd van de man
beneden je in de straat
met zijn muts van verviltte haren,
drie jassen, een winkelwagen
vol plastic, die ondraaglijk lang
als een waadvogel op één been staat
in de aarzelende eerste sneeuw.
Hoe ook dit volgens plan
al verleden is nu je hand
het laatste kalenderblad omslaat.
De tijd heeft een vast plan, een agenda, een orde. Zeker in een kalender.
Het is geen december, maar een maandkalender die open ligt bij het blad voor december. Het hele jaar past er precies in. Op de foto van december staat een zwerver in de eerste sneeuw van het jaar. Hij bevindt zich in een stad, een stad met statige panden, grachten. De stad lijkt vermoeid, is overmoedig, decadent. De foto is zo genomen dat de lichtval op de daken een romantische sfeer creëert. De dakloze staat daar afgebeeld met zijn haveloze bezittingen. Je ziet hem vanuit het raam van je behaaglijk verwarmde etage.
De foto construeert, volgens plan, een beeld over de tegenstelling tussen rijk en arm, twee gezichten van de stad. Het zou een kalender kunnen zijn van een welzijnsinstelling die als nieuwjaarsgeschenk aan haar netwerk wordt aangeboden. Maar het beeld is verdwenen als je de bladzijde afscheurt en er een nieuw jaar begint, dat ook weer precies in een kalender zal passen.
Het gedicht staat tevens in de bundel “alleen de kamer luistert” dat werd uitgegeven ter gelegenheid van het poëziefestival Dichter aan huis 1997 in Den Haag.
De foto is uit 1904 van Amsterdam, Gelderse kade, hoek Nieuwmarkt. Ik kom daar elke dag langs. De foto heb ik overgenomen van het facebookaccount van Peter Paschenegger die steeds prachtige foto’s van oud Amsterdam plaatst. Dank Peter.